Terug naar overzicht

Pneumokokkenvaccinatie

In 2018 adviseerde de Gezondheidsraad om mensen tussen 60 en 75 jaar te vaccineren tegen pneumokokken, om zo deze groep beter te beschermen tegen sterfte en ziekte door pneumokokken. De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport wil vanaf 2020 de pneumokokkenvaccinatie beschikbaar stellen voor deze doelgroep via een programmatische aanpak met financiering vanuit de overheid. Het Nederlands Huisartsen Genootschap en de Landelijke Huisartsen Vereniging ondersteunen dit advies.
De voorbereidingen om het vaccinatieprogramma zo makkelijk mogelijk te laten verlopen zijn in volle gang.

Vanaf 2020 zullen elk jaar al die ouderen worden uitgenodigd, die dat jaar 60, 65, 70 en 75 jaar zijn. Iedereen wordt dus 1x in de 5 jaar uitgenodigd voor een vaccinatie tegen de pneumokokken.

Wat zijn pneumokokken, welke personen lopen risico en welke ziektebeelden veroorzaken pneumokokken?

Pneumokokken zijn gekapselde bacteriën, die bij veel mensen voorkomen als algemeen voorkomende bacterien van de bovenste luchtwegen. Er worden meer dan 90 verschillende soorten onderscheiden. Vooral kinderen, mensen ouder dan 60 jaar en mensen met een minder goed werkend immuunsysteem zijn vatbaar voor ziekte door pneumokokken.

Pneumokokken zijn veroorzakers van zowel oorontsteking, voorhoofdholte ontsteking en milde longontsteking (pneumonie), als van meer bedreigende ziektebeelden zoals meningitis (hersenvliesontsteking), sepsis (bloedvergiftiging) en ernstige pneumokokkenlongontsteking. Bij ouderen is een milde longiontsteking het meest voorkomende ziektebeeld.

Hoe vaak leidt een infectie door pneumokokken tot ziekenhuisopname of sterfte?

Omdat onbekend is hoeveel van de pneumonieën in de eerste lijn wordt veroorzaakt door pneumokokken, ontbreken exacte cijfers. Naar schatting worden jaarlijks 2600 tot 5600 mensen van 65 jaar en ouder opgenomen in het ziekenhuis met een pneumokokkenpneumonie.

Jaarlijks zijn er circa 1800 60-plussers met een ernstige pneumokokkenziekte, zij worden vrijwel altijd opgenomen in het ziekenhuis en het beloop is vaak ernstiger dan bij een milde pneumokokkenziekte. Van de 60-plussers die zijn opgenomen in het ziekenhuis met een pneumokokkenziekte, overlijdt circa 15% in het ziekenhuis. Het risico op overlijden in de jaren na het doormaken van een pneumokokkenziekte is naar schatting ook met 15% verhoogd.

Wie worden momenteel al tegen pneumokokken gevaccineerd?

Sinds 2006 is pneumokokkenvaccinatie opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma voor kinderen. Daarnaast ontvangen patiënten die tot een medische risicogroep behoren een vaccinatie op indicatie. Dit zijn bijvoorbeeld patiënten zonder functionele milt en patiënten met liquorlekkage.

Welk vaccin zal binnen het vaccinatieprogramma gebruikt worden?

Er zijn verschillende vaccins beschikbaar; vaccinatie van volwassenen met het vaccin PPV23 op de leeftijd van 60, 65, 70 en 75 jaar blijkt het effectiefst.
Na vaccinatie met PPV23 wordt geen immunologisch geheugen opgebouwd en de beschermingsduur is beperkt. Het PPV23 biedt bescherming tegen 23 serotypen, die samen verantwoordelijk zijn voor 85-90% van de invasieve pneumokokkenziekten bij 60-plussers.

Waarom worden ouderen na hun 75e jaar niet meer gevaccineerd?

De Gezondheidsraad geeft in haar advies aan dat er onvoldoende onderzoek naar de effectiviteit bij ouderen boven de 80 beschikbaar is. Volgens de Raad is het echter aannemelijk dat bij 80-plussers de effectiviteit beperkt is, omdat er een verminderde respons zal zijn op het vaccin door veroudering van het afweersysteem.

Welke bijwerkingen kunnen na vaccinatie optreden?

Er worden vrijwel uitsluitend milde bijwerkingen gemeld, zoals lokale roodheid, zwelling en pijn of griepachtige verschijnselen. Eventuele bijwerkingen houden niet meer dan enkele dagen aan. Er is een zeer kleine kans op een anafylactische reactie bij allergie voor (hulpstoffen in) het vaccin.